Triệu chứng của bệnh dại ở người? Bệnh dại có chữa được không?

Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có tỷ lệ tử vong cao. Bệnh dại từng là dịch bệnh đáng sợ nhất lịch sử nhân loại. Cùng tìm hiểu bệnh dại nguy hiểm như thế nào, triệu chứng bệnh, phương pháp điều trị và cách phòng ngừa. 

Bệnh dại là gì?

Bệnh dại là bệnh do virus dại (virus rabies) gây ra, ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là não. Người nhiễm virus dại hầu như luôn tử vong sau khi xuất hiện các triệu chứng lâm sàng. Bệnh dại là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm không chỉ tại Việt Nam mà trên toàn thế giới. 

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC)Nguồn đáng tin cậy, trên thế giới có khoảng 59.000 người chết vì bệnh dại mỗi năm. Còn tại Việt Nam, bệnh dại là nguyên nhân gây khoảng 70 ca tử vong mỗi năm. Hầu hết các trường hợp bệnh dại ở Việt Nam do chó dại cắn.

Nguyên nhân gây bệnh dại 

Nguyên nhân gây bệnh dại là do vi khuẩn Rhabdovirus có trong tuyến nước bọt của động vật bị bệnh dại. Động vật nhiễm bệnh sẽ lây nhiễm bệnh dại cho động vật khác hoặc con người thông qua vết cắn, vết liếm. Trong một vài trường hợp, bệnh dại có thể được lây nhiễm thông qua sự tiếp xúc nước bọt với vết thương hở, niêm mạc như niêm mạc mắt, mũi. Nhóm động vật có nguy cơ mắc bệnh dại cao là động vật có vú máu nóng như: cáo, chó sói đồng, chó sói, chó rừng, chó nhà, chuột, mèo, trâu bò, dơi, gấu trúc…Đặc biệt là chó, vật nuôi trong nhà có nhiều cơ hội tiếp xúc, gần gũi với con người. 

Bệnh dại phát triển ở người như thế nào?

Sau khi xâm nhập vào cơ thể người, virus dại phát triển ở lớp mô dưới da hoặc từ cơ bắp vào các dây thần kinh trong cơ thể nằm ngoài não hoặc tủy sống. Virus di chuyển dọc theo dây thần kinh đến tủy sống và não với tốc độ ước tính 12 - 24mm mỗi ngày. Sau đó, virus dại sẽ phát tán dần dần theo dây thần kinh đến thần kinh trung ương. Virus dại dần phá hoại các tế bào thần kinh và làm xuất hiện các dấu hiệu điển hình của bệnh dại.

Người nhiễm bệnh biểu hiện những thay đổi hành vi và dấu hiệu lâm sàng khi virus xâm nhập vào não.

Thời gian ủ bệnh dao động từ vài ngày đến vài tháng, và có thể dài tới 1 năm, phụ thuộc vào số lượng virus xâm nhập vào cơ thể, sự nặng nhẹ của vết thương, khoảng cách từ vết thương đến hệ thần kinh trung ương… Vết thương càng ở gần hệ thần kinh trung ương như mặt, cổ, đầu, ngón tay, cơ quan sinh dục ngoài… thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.

Giai đoạn phát triển của bệnh dại 

Giai đoạn ủ bệnh: Giai đoạn ủ bệnh được tính từ thời điểm bị động vật mắc bệnh dại cắn, liếm lên vùng da bị tổn thương đến khi phát bệnh.. 

Giai đoạn khởi phát: Người nhiễm virus dại xuất hiện các biểu hiện của bệnh dại ở người trước khi phát bệnh. Lúc này đa phần bệnh nhân đã quên việc bị chó (hoặc động vật khác) cắn

Giai đoạn toàn phát: Giai đoạn bệnh dại bùng phát nghiêm trọng nhất, thường có hai thể bệnh cơ bản là thể cuồng (thể hung dữ) và thể liệt 

Triệu chứng của bệnh dại ở người

Triệu chứng của bệnh dại thể cuồng

Bệnh dại thể cuồng hay còn gọi là thể hung dữ biểu hiện đặc trưng bởi tình trạng kích thích thần kinh vận động. Bệnh nhân trở nên hung tợn, gây gổ và đập phá. Sau đó nhanh chóng dẫn đến hôn mê và tử vong. Các triệu chứng của bệnh dại thể cuồng:

- Co cứng, run rẩy tứ chi, co thắt họng

- Sợ nước, chỉ nhìn thấy hay nghe tiếng nước chảy cũng gây tăng co thắt họng

- Nét mặt luôn căng thẳng, hoảng hốt

- Mắt sáng và đỏ, đôi lúc long sòng sọc, tai thính

- Có thể xảy ra tình trạng kích thích bộ phận sinh dục, cương cứng dương vật ở đàn ông, xuất tinh tự nhiên

- Triệu chứng sốt tăng dần, vã mồ hôi, tăng tiết đờm dãi

- Rối loạn tim mạch, hô hấp và ảo giác

- Bệnh nhân la hét, hung bạo, muốn đập phá, chống lại những người xung quanh

Triệu chứng của bệnh dại ở người thể cuồng có thể kéo dài từ 2 đến 5 ngày hoặc lâu hơn, các triệu chứng nặng dần. Bệnh nhân nhanh chóng bị suy sụp, hôn mê, ngất đi rồi chết do bị liệt cơ hô hấp.

Triệu chứng của bệnh dại thể liệt 

Bệnh dại thể liệt thường gặp ở bệnh nhân bị chó dại cắn, đã tiêm vacxin nhưng tiêm phòng khá muộn, virus đã tấn công vào não gây bệnh. 

Trái ngược với trạng thái phấn khích quá độ như thể cuồng, bệnh dại ở người thể liệt có biểu hiện co thắt, run rẩy rồi dần dần liệt 1 hoặc 2 chi dưới rồi lan ra toàn cơ thể. Khi tổn thương lan tới hành não, bệnh nhân sẽ xuất hiện liệt thần kinh sọ, ngừng thở và ngừng tim, tử vong. Diễn biến bệnh trong khoảng 4 - 10 ngày. Thường bệnh nhân sẽ tử vong vào ngày thứ 4 kể từ khi nhiễm bệnh. 

Bệnh dại có chữa được không?

Bệnh dại có chữa được không là điều nhiều người quan tâm. Hiện tại, không có phương pháp điều trị bệnh dại ngoài việc giữ cho bệnh nhân thoải mái, không bị đau đớn về thể xác và khó chịu về cảm xúc.

- Giữ bệnh nhân trong phòng yên tĩnh với ánh sáng dịu và bảo vệ họ khỏi các kích thích (ví dụ: tiếng ồn lớn, không khí lạnh) có khả năng làm tăng co thắt và co giật.

- Sử dụng thuốc an thần nếu cần thiết giúp kiểm soát co thắt cơ bắp và dễ bị kích thích

- Cho ăn bằng miệng thường là không thể. Chất lỏng nên được tiêm tĩnh mạch.

Xử lý vết thương khi bị động vật cắn

Bước 1: Vệ sinh và sát trùng vết thương

Tách rời quần áo ra khỏi vết cắn sẽ ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng do nước bọt của con vật còn dính lại. Trường hợp vết cắn ở chân thì nên dùng kéo cắt bỏ phần vải tại vị trí cắn. 

Rửa sạch vết thương dưới vòi nước chảy, tốt nhất là nước ấm để làm trôi đi máu và chất dịch của chó, làm dịu cảm giác đau. Trước đó bạn cần vệ sinh tay sạch sẽ để tránh lây nhiễm vi khuẩn

Lưu ý:

- Không cố gắng nặn máu, không chà xát vết thương, tránh làm vết thương trầm trọng hơn

- Không đắp hay sát bất kỳ loại lá nào lên vết thương

Sau khi đã rửa dưới vòi nước chảy, để vết thương sạch khuẩn tuyệt đối bạn cần tiếp tục sát trùng. Có thể dùng xà phòng, nước muối sinh lý, thuốc sát trùng hoặc dung dịch sát trùng như cồn, nước oxy già.

Bước 2: Băng bó vết thương

Sau khi vệ sinh và sát trùng vết thương cần dùng băng gạc y tế hoặc vải sạch để băng bó, hạn chế chảy máu đồng thời tránh vi khuẩn xâm nhập. 

Trong quá trình băng bó bạn cần nhớ không băng quá chặt cũng không băng quá lỏng. Băng quá chặt sẽ cản trở máu lưu thông, khiến vùng da xung quanh vết thương bầm tím lại. Ngược lại nếu băng quá lỏng thì không đủ cầm máu, băng dễ rớt ra ngoài.

Bước 3: Đến ngay cơ sở y tế

Người bị động vật cắn cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được xử lý, điều trị phù hợp. Người chưa tiêm vacxin cần tiêm ngay. Lịch tiêm theo lộ trình và loại vắc xin phòng dại sẽ được các bác sĩ tư vấn phù hợp.

⇒ Tham khảo: Hướng dẫn xử lý đúng cách khi bị chó cắn

Bệnh dại có lây từ người sang người không?

Có. Mặc dù hiếm gặp nhưng Y khoa đã ghi nhận trường hợp bệnh dại lây truyền trực tiếp từ người sang người. Các nguy cơ lây nhiễm từ người sang người chủ yếu thông qua vùng da bị tổn thương, qua niêm mạc, do sử dụng chung đồ ăn, vật dụng có nhiễm nước bọt của người nhiễm virus dại. Tuy nhiên, việc lây nhiễm dại từ người sang người không phổ biến, chủ yếu trong số đó thông qua các ca ghép tạng.

Bệnh dại có lây qua đường ăn uống không?

Cho đến hiện nay chưa có bằng chứng khoa học nào bệnh dại xảy ra trên người do uống sữa hay do ăn thịt động vật đã nấu chín. Tuy nhiên, những người làm nghề giết mổ gia súc chuyên nghiệp có thể có nguy cơ bị nhiễm bệnh khi giết động vật bị dại và xử lý phần não hoặc các bộ phận khác bị nhiễm virus

Cách phòng ngừa bệnh dại 

- Tiêm phòng cho tất cả chó, mèo, vật nuôi trong nhà

- Diệt động vật, gia súc bị nghi là bị súc vật dại cắn

- Giữ thú nuôi trong nhà, không để ra ngoài mà không có rọ mõm

- Không tiếp cận động vật lạ, động vật hoang dã vì chúng có thể cắn, tấn công người. Hơn nữa không chắc chắn rằng chúng không mang mầm bệnh

- Báo cáo với cơ quan thú y nơi có động vật bị bệnh dại

- Tiêm vacxin phòng dại theo lịch trình

- Khi bị động vật cắn cần xử lý vết thương theo hướng dẫn và nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời

Trên đây là những thông tin về bệnh dại ở người. Bệnh dại là bệnh lây truyền nguy hiểm và hầu hết người bệnh đều tử vong. Vì thế mọi người cần chủ động phòng người bệnh để đảm bảo an toàn cho bản thân!

Nguồn tham khảo: 

https://www.healthline.com/health/rabies

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rabies/symptoms-causes/syc-20351821