Cách bày mâm ngũ quả ngày tết theo phong tục 3 miền Bắc, Trung, Nam 

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu, là phong tục và nét văn hóa đặc trưng của người Việt. Vì thế cách bày mâm ngũ quả ngày tết sao cho thật đẹp và đủ đầy luôn là việc được mọi người coi trọng. 

Mâm ngũ quả là gì?

Mâm ngũ quả là mâm trái cây gồm 5 loại quả khác nhau được bày biện để dâng lên bàn thờ ngày Tết. Mâm ngũ quả được trưng bày trên bàn thờ gia tiên, bàn thờ thần tài hoặc trên bàn tiếp khách. 

Tùy theo phong tục từng miền mà cách bày trí mâm ngũ quả ngày tết lại khác nhau. Mỗi loại quả sẽ có ý nghĩa, thể hiện ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi, màu sắc và cách sắp xếp chúng. Mâm ngũ quả ngày tết không chỉ đẹp về phần nhìn mà còn còn mang nhiều ý nghĩa sâu xa. 

Ý nghĩa cách bày mâm ngũ quả ngày Tết

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trong ngày tết cổ truyền của người Việt. Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày tết đó là thể hiện lòng thành kính, hiếu thảo của con cháu đối với ông bà tổ tiên và mong muốn những điều tốt lành, may mắn, bình an đến với gia chủ trong năm mới. 

Mâm ngũ quả ngày tết được xem là có nguồn gốc từ đạo Phật. Theo quan niệm nhà Phật, năm loại quả với 5 màu sắc khác sau tượng trưng cho ngũ thiện căn bao gồm: huệ căn (sáng suốt), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), tấn căn (ý chí kiên trì) và tín căn (lòng tin).

Trong tâm thức của người Việt, ngũ quả cũng là thể hiện ý muốn đạt được phúc lâm môn, gồm phú - quý - thọ - khang - ninh (giàu, sang, sống lâu, mạnh khỏe và bình an).

Bên cạnh đó, theo quan niệm của người Việt và văn hóa phương Đông thì ngũ quả còn là tượng trưng cho 5 yếu tố ngũ hành Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ, là những yếu tố cấu thành nên vũ trụ. Ngoài ra, số 5 trong phong thủy còn thể hiện sự cân bằng, mong muốn âm dương hòa hợp, vạn vật sinh sôi phát triển. Vì thế nên khi bày trí mâm ngũ quả ngày Tết mọi người sẽ chọn 5 loại quả để dâng lên bàn thờ gia tiên.  

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp theo phong tục 3 miền

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc 

Khi bày trí mâm ngũ quả ngày Tết đẹp, người miền Bắc thường dựa theo thuyết ngũ hành 5 mệnh kim - mộc - thủy - hỏa - thổ tương ứng với 5 màu sắc là màu trắng, xanh, đen, đỏ và vàng. Do đó mà mâm ngũ quả miền Bắc thường gồm 5 loại quả: chuối, bưởi, đào, hồng và quýt.

Cách bày mâm ngũ quảTết đẹp của người Bắc:

- Xếp nải chuối đầu tiên, đặt ở chính giữa mâm bồng để đỡ lấy các loại quả khác

- Ở giữa nải chuối đặt quả bưởi hoặc quả phật thủ

- Đào, hồng, quýt bày xung quanh

- Những chỗ trống có thể đặt xen kẽ quất, táo xanh hoặc ớt chín

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung 

Vào ngày Tết Nguyên Đán, cách bài trí mâm ngũ quả của người miền Trung thường không quá câu nệ hình thức, chủ yếu là lòng thành dâng lên tổ tiên. 

Có 2 cách bài trí mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung:

Cách 1: 

Thường có chuối, sung, xoài, đu đủ, dưa vàng, lê, thanh long,...Nải chuối cũng được xếp dưới cùng là bệ đỡ cho các loại quả khác, khá giống với cách bày mâm quả ở miền Bắc. Tuy nhiên điểm khác biệt là người miền Trung thường chọn nải chuối đã hơi chín, có màu vàng. 

Mâm ngũ quả ngày tết miền Trung mang ý nghĩa về mong ước may mắn, tài lộc đến với gia chủ, thể hiện qua chính tên gọi của các loại quả: sung (sung túc), đu đủ (đủ đầy), xoài (tiền bạc tiêu xài thoải mái).

Cách 2: 

Với cách bày mâm ngũ quả tết này sẽ xếp theo hình tháp. Sử dụng các loại quả nhỏ như cam, quýt, quất để tạo đế rồi đặt những quả lớn lên trên. Đôi khi, thứ tự này sẽ được đảo ngược lại tùy vào cách sắp xếp của gia chủ.

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam 

Trong mâm ngũ quả ngày tết của người miền Nam không sử dụng chuối. Vì chuối dễ đọc lệch, nghe giống từ “chúi” nên cần kiêng cữ, tránh mọi việc đi xuống theo chiều hướng xấu. Người Nam cũng không trưng quả cam bởi câu “quýt làm cam chịu”.

Mâm ngũ quả dịp tết cổ truyền của người miền Nam rất ưa chuộng 5 loại quả: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài,…khi đọc lái đi nghe như câu “cầu sung vừa đủ xài”, nghĩa là sung túc, đầy đủ, tiền bạc đủ tiêu xài.  

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp của người miền Nam:

- Xếp 3 loại quả to nhất là đu đủ, dừa, xoài lên trước để tạo thế trụ vững cho mâm quả và cũng dễ tạo thành hình tháp

- Xếp xoài và những quả sung lên trên tạo thành hình ngọn tháp 

- Để bày trí mâm ngũ quả ngày tết đẹp thì khi chọn quả cần chọn những quả có màu sắc và hình dáng đẹp, không bị đốm hay trầy xước. 

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết cần lưu ý điều gì?

Bày mâm ngũ quả đúng nghĩa

Cách bày mâm ngũ quả tùy theo từng vùng miền mà các chọn quả khác nhau. Số lượng từng loại quả có thể không quá quan trọng nhưng vẫn phải giữ nguyên quy ước dân gian. 

Mâm ngũ quả chỉ bày quả, không đặt thêm hoa hay các thực phẩm gì. Số lượng trên mâm quả chỉ tính loại, không tính quả. Chẳng hạn như chuối chỉ cần một nải, không quan tâm số lượng quả. Mặc dù vậy, người miền Bắc thường ưa chuộng chọn nải chuối có số quả lẻ hơn.  

Chọn quả có ý nghĩa và màu sắc theo ngũ hành 

Có nhiều cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết nhưng nếu dựa theo thuyết ngũ hành thì bạn cần chọn đúng 5 loại quả tương ứng với 5 màu sắc trắng - xanh - đen - đỏ - vàng. Chọn những loại quả mang ý nghĩa về sự may mắn, tài lộc, sinh sôi nảy nở. 

Bạn có thể tham khảo một số loại trái cây có màu sắc tương ứng Ngũ hành:

Kim – màu trắng: dưa lê trắng, lê trắng…

Mộc – màu xanh lá: dưa hấu, chuối xanh, xoài xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, trái na, trái sung, trái dừa…

Thủy – màu đen: nho đen, vú sữa hay những trái cây có màu sẫm tối

Hỏa – màu đỏ: táo đỏ, trái hồng, trái dừa lửa, thanh long…

Thổ – màu vàng: cam vàng, quýt vàng, dưa hấu vàng, dưa lê vàng, xoài chín, phật thủ

Chọn quả có màu sắc và hình dáng đẹp

Để tạo nên một mâm ngũ quả đẹp thì từng loại quả phải đẹp trước đã. Bạn cần chọn những quả có màu sắc đều, hình dáng đẹp, thậm chí là độc đáo để mâm quả thêm ấn tượng. Bề mặt quả lành lặn, nhất là phần cuống, cuống chắc sẽ giúp quả tươi lâu. Tránh chọn quả có vết trầy xước hoặc chỉ một vết thối nhỏ cũng sẽ nhanh lan sang cả quả. 

Không chọn quả chín 

Thường mâm ngũ quả sẽ được chuẩn bị từ những ngày trước tết, 27 - 28 tháng Chạp. Thời gian bày mâm ngũ quả cũng khá dài và nhiều quan niệm cho rằng mâm ngũ quả đẹp, tươi được càng lâu thì càng nhiều may mắn, báo hiệu những điều tốt lành trong năm mới. 

Vì vậy, trong cách bày mâm ngũ quả tết cổ truyền cần lưu ý chọn những quả già nhưng vẫn còn xanh hoặc ương, không nên mua quả chín khi bày sẽ nhanh hỏng.

Không rửa quả, chỉ dùng giấy hoặc khăn lau 

Nhiều người thường rửa trái cây khi bày mâm ngũ quả vì nghĩ rằng sẽ giúp quả bóng loáng, đẹp khi chưng lên mâm. Tuy nhiên sẽ làm quả nhanh hỏng, thối những chỗ có đọng nước. Vì thế không nên rửa mà chỉ dùng giấy hoặc khăn sạch để lau ngoài mặt quả. Với trái bưởi để tươi lâu bạn nên hòa chút nước vôi, dùng khăn thấm rồi lau đều lên mặt quả.  

Ý nghĩa của một số loại quả khi bày mâm ngũ quả Tết 

Nải chuối: ví như bàn tay ngửa lên trên, tượng trưng cho sự bao bọc, che chở

Phật thủ: hình dáng giống với bàn tay Phật mang ý nghĩa cho sự che chở và bảo vệ

Bưởi, dưa hấu:  hứa hẹn năm mới đủ đầy, may mắn

Quất, quýt: sự tốt lành, sung túc

Hồng: hồng hào, tươi tốt, tượng trưng cho sự hồng phát

Táo: tượng trưng cho sự phú quý

Lựu: đa lộc, đa phúc, con đàn cháu đống

Đu đủ: sự thịnh vượng, đầy đủ

Thanh long: phát lộc, phát tài

Sung: sung túc, sung sức, biểu tượng sung mãn về sức khỏe hay tiền bạc

Dừa: có âm tương tự như là “vừa”, có nghĩa là không thiếu.

Lê: ngọt ngào, tươi mát, chuyện gì cũng suôn sẻ

Trứng gà: có hình dáng như trái đào tiên, tượng trưng cho lộc trời

Xoài: có âm gần giống với “xài”, cầu cho một năm tiêu xài thoải mái, tiền bạc không thiếu thốn 

Một số mẫu bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp 

Trên đây là cách bày mâm ngũ quả ngày Tết tùy theo từng vùng miền. Mong rằng bài viết sẽ giúp bạn bày một mâm ngũ quả thật đẹp và ý nghĩa để dâng lên gia tiên trong dịp Tết cổ truyền nhé!